Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (tiếng Anh: Obsessive – Compulsive Disorder – OCD) là một rối loạn tâm lý có tính chất mãn tính, dấu hiệu phổ biến của bệnh này là ý nghĩ ám ảnh, lo lắng không có lý do chính đáng và thực hiện các hành vi có tính chất ép buộc để giảm bớt căng thẳng, đây là một dạng trong nhóm bệnh liên quan trực tiếp đến Stress. Bệnh còn có tên khác là rối loạn ám ảnh cưỡng bức.
Thế nào là rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)?
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một loại rối loạn lo âu, trong đó người bệnh có suy nghĩ và lo sợ không hợp lý dẫn đến tham gia vào các hành vi lặp đi lặp lại. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường xoay quanh các chủ đề, chẳng hạn như nỗi sợ hãi bị ô nhiễm bởi vi trùng. Người bị ảnh hưởng của bệnh có các ý nghĩ và hành vi lặp lại một cách vô nghĩa mà không hề kiểm soát được chẳng hạn rửa tay hàng chục lần mặc dù tay đã sạch hoặc dành quá nhiều thời gian để sắp xếp đồ vật trong nhà quá mức gọn gàng.
Nguyên nhân nào gây ra rối loạn ám ảnh cưỡng chế?
Các lý thuyết chính
Nguyên nhân của rối loạn ám ảnh cưỡng chế vẫn chưa xác định rõ. Các lý thuyết chính bao gồm:
- Sinh học: Một số bằng chứng cho thấy bệnh có thể là kết quả của sự thay đổi tự nhiên hóa học của cơ thể hoặc chức năng não.
- Môi trường: Một số nhà nghiên cứu nói rằng bệnh xuất phát từ thói quen liên quan đến hành vi đã học được qua thời gian. Ví dụ như thói quen kiểm tra cửa thường xuyên.
- Liên cầu họng: Có nghiên cứu cho rằng một số trẻ em phát triển rối loạn ám ảnh nhân cách cưỡng chế sau khi nhiễm liên cầu nhóm A, liên cầu khuẩn tán huyết beta.
- Thiếu serotonin: Đây là cấp không đầy đủ của serotonin, một trong những chất hóa học của bộ não, nó có thể đóng góp cho chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
Yếu tố nguy cơ
Yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển hay gây ra chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế bao gồm:
- Lịch sử gia đình: Cha mẹ hoặc thành viên trong gia đình khác với rối loạn có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.
- Mang thai: Một số nghiên cứu cho thấy phụ nữ mang thai và bà mẹ mới sinh có nguy cơ cao, nhưng không biết rõ lý do tại sao.
- Các vấn đề căng thẳng trong cuộc sống: Nếu có xu hướng phản ứng mạnh mẽ với sự căng thẳng, nguy cơ có thể tăng lên. Phản ứng này có thể gây ra những suy nghĩ xâm nhập và các đặc tính cảm xúc buồn bực của rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
Triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Có những suy nghĩ ám ảnh hoặc thực hiện những hành vi cưỡng chế không có nghĩa là bạn bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Với căng bệnh này, những suy nghĩ và hành vi này gây ra cho bạn cảm giác đau khổ, nó chiếm rất nhiều thời gian (ít nhất 1 ngày) và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cũng như các mối quan hệ của bạn.
Hầu hết những người bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế có cả nỗi ám ảnh cũng như là những hành vi cưỡng chế. Tuy nhiên có một số người lại chỉ có ám ảnh hoặc cưỡng chế.
Những suy nghĩ ám ảnh phổ biến
- Sợ vi trùng, bụi bẩn hoặc bị lây nhiễm từ người khác.
- Những suy nghĩ hoặc hình ảnh bạo lực, khiêu dâm.
- Trật tự và đối xứng: có suy nghĩ rằng mọi thứ phải được sắp xếp theo hàng lối ngay lập tức.
- Sợ mất kiểm soát hoặc làm hại chính bản thân mình/người khác.
- Tập trung quá mức vào các ý tưởng tôn giáo hoặc đạo đức.
- Mê tín: quan tâm quá mức đến một số cái gọi là may mắn hoặc không may.
Những hành vi cưỡng chế phổ biến
- Dành nhiều thời gian để rửa hoặc làm sạch đồ đạc.
- Thường xuyên kiểm tra các đồ vật, thiết bị, khóa, công tắc.
- Tích lũy rác thải như sách báo cũ, hộp đựng đồ ăn thức uống cũ.
- Đặt hàng hoặc sắp xếp mọi thứ theo một trật tự nhất định.
- Liên tục kiểm tra những người thân yêu để đảm bảo họ đang an toàn.
- Đếm, gõ, lặp lại một số từ nhất định hoặc làm những việc vô nghĩa khác để giảm lo lắng.
Cách điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Nếu bạn bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế, chuyên gia trị liệu sẽ dùng cách tiếp cận ba mũi nhọn để điều trị, bao gồm:
Trị liệu về hành vi nhận thức
Đây là một loại trị liệu tâm thần phổ biến nhất. Trong quá trình trị liệu hành vi nhận thức, bạn sẽ gặp một chuyên gia tâm lý theo một kế hoạch đã được định trước. Bạn sẽ trao đổi với chuyên gia về bất cứ vấn đề lo âu, căng thẳng hoặc trầm cảm nào của mình. Chuyên gia tâm lý cũng sẽ khuyến khích bạn bớt chú trọng vào công việc, thay vào đó là chú ý hơn đến gia đình, giải trí và các mối quan hệ cá nhân khác.
Dùng thuốc
Bác sỹ có thể sẽ kê đơn thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc để giảm việc suy nghĩ cứng nhắc và theo định hướng. Dùng thuốc lâu dài thường không được khuyến nghị cho bệnh nhân bị rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế.
Luyện tập thư giãn
Luyện tập thư giãn gồm kỹ năng hít thở và kỹ năng thư giãn để làm giảm cảm giác căng thẳng của bạn. Ví dụ về các bài tập thư giãn này là tập yoga hoặc thái cực quyền.
Tổng kết
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một rối loạn tâm thần thường gặp và gây nhiều trở ngại trong cuộc sống hằng ngày. Nếu bạn có các dấu hiệu trên, hãy đến thăm khám ngay ở bác sĩ tâm thần để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.