Canxi là gì? Vai trò và tác dụng của canxi với cơ thể ?

Canxi là một chất đã quá quen thuộc với mọi người. Nhưng vai trò và tác dụng của canxi với cơ thể là gì hẳn không phải ai cũng biết. Sau đây hãy cùng chúng tôi tìm hiểu rõ hơn về chúng nhé.

Canxi là gì?

Canxi (bắt nguồn từ tiếng Pháp calcium) là nguyên tố hoá học có ký hiệu Ca. Nó có số thứ tự 20 trong bảng tuần hoàn. Đây là một kim loại kiềm có nguyên tử khối là 40.
Đây là một nguyên tố thiết yếu cho các sinh vật sống, đặc biệt là trong sinh lý học tế bào. Chúng tồn tại dưới 3 dạng trong máu: 50% dưới dạng ion Ca²⁺, gần 50% kết hợp với protein huyết tương, chủ yếu là albumin và chỉ còn rất ít là ở dưới dạng phức hợp với photphat, citrat, cacbonat.
Ở đây có sự di chuyển của ion Ca²⁺ vào và ra khỏi tế bào chất, có vai trò mang tín hiệu cho nhiều quá trình trong tế bào. Canxi là một khoáng chất chính trong việc tạo xương, răng và vỏ sò. Nó là kim loại phổ biến có mặt trong cơ thể nhiều loài động vật.

Canxi tồn tại trong cơ thể người dưới hai dạng:

• Canxi trong xương: thành phần hoá học của xương bao gồm: 25% nước, 20% protein, 5% lipit, lượng nhỏ glycosaminoglycan và gần 50% là chất khoáng. Trong đó hầu hết các chất khoáng là muối canxi.
• Canxi ngoài xương: Lượng canxi nằm trong dịch ngoài tế bào và tổ chức mềm ở người bình thường không lớn hơn 10 g. Canxi ngoài xương là cần thiết cho các hoạt động thần kinh cơ và quá trình đông máu.

Ứng dụng của canxi

• Là chất khử trong việc điều chế các kim loại khác như urani, zirconihay thori.
• Đây là chất chống ôxi hóa, chống sulfua hóa hay chống cacbua hóa cho các loại hợp kim chứa hoặc không chứa sắt.
• Đây là một chất tạo thành trong các hợp kim của nhôm, beryli, đồng, chìhay magiê.
• Được sử dụng trong sản xuất xi măng hay vữa xây sử dụng rộng rãi trong ngành xây dựng.
• Đồng vị canxi-48 còn được sử dụng để tổng hợp một số nguyên tố siêu urani như nobeli hay oganesson.

Vai trò và tác dụng của canxi với cơ thể

Canxi là nguyên tố rất thiết yếu cho sự sống. Mức canxi trong các loài động vật có vú được kiểm soát chặt. Trong cơ thể thì có đến 98% canxi nằm ở xương và răng. 2% còn lại là các ion nằm trong máu để thực hiện các chức năng thần kinh cơ và đông máu.

Nếu tuyến cận giáp bị kích thích do thiếu canxi, thì nó phải liên tục tiết ra quá nhiều hooc môn. Khiến cho chức năng tuyến cận giáp làm việc quá mức nên không còn kiểm soát được nồng độ canxi trong máu nữa. Do đó nồng độ trong máu tăng cao, dẫn đến loạn nhịp tim. Khi nhịp tim loạn thì tuyến giáp lại phải tiết ra hooc-môn để làm giảm nồng độ canxi trong máu. Chuyển lượng chất thừa đó ra ngoài tới các tổ chức khác để duy trì sự ổn định nồng độ canxi trong máu.

• Hệ cơ bắp: Ion canxi cũng đóng vai trò trong hoạt động co giãn của cơ bắp. Nếu thiếu chúng thì khả năng đàn hồi của cơ bắp cũng kém hơn. Cơ mau bị mỏi mệt, thể lực yếu hoặc là tăng kích thích thần kinh cơ.
• Hệ thần kinh: Ion canxi có vai trò thiết yếu trong việc dẫn truyền thần kinh. Thiếu chúng thì các hoạt động dẫn truyền thần kinh bị ức chế.
• Hệ miễn dịch: Canxi có nhiệm vụ là sĩ quan chỉ huy của quá trình phản ứng miễn dịch, phát hiện sớm những tác nhân gây bệnh.
• Các tác dụng khác: Canxi tham gia vào quá trình đông máu, làm giảm thiểu máu thấm ra ngoài mạch. Có tác dụng bổ trợ với các chứng xuất huyết và các bệnh dị ứng. Chúng làm cho các tế bào tăng khả năng kết nối với nhau. Chúng còn có tác dụng bảo vệ đường hô hấp nhờ làm tăng sự chuyển động của hàng tế bào lông giúp đẩy bụi và dị vật ra ngoài khỏi đường hô hấp.

Đối với người lớn

• Giúp tạo một hệ xương chắc khỏe. Phòng ngừa các bệnh như loãng xương, giảm tình trạng đau nhức và khó khăn trong vận động. Làm lành nhanh các vết nứt gãy do chấn thương trên xương.
• Cần thiết cho sự hoạt động của tim. Nếu cơ thể thiếu canxi lâu dài,  cơ tim sẽ hoạt động yếu. Khi làm việc sẽ mau mệt và hay vã mồ hôi.
• Ngoài ra, chúng còn đóng vai trò quan trọng cho hệ thần kinh. Ở người già nếu thiếu canxi sẽ dễ bị suy nhược thần kinh, trí nhớ kém, tinh thần không ổn định, đau đầu,…

Đối với trẻ em

• Nhờ có chất canxi sẽ giúp trẻ cao lớn hơn. Tăng cường khả năng miễn dịch và giúp tiêu diệt các loại vi khuẩn gây hại khi chúng xâm nhập vào cơ thể.
• Với những trẻ thiếu canxi sẽ bị chậm lớn, xương nhỏ và yếu. Dễ dẫn đến bệnh còi xương, sức khỏe răng kém, dễ sâu răng và răng mọc không đều.
• Bên cạnh đó, chúng rất quan trọng đối với hệ thần kinh của trẻ. Những trẻ bị thiếu canxi thường có hiện tượng khóc đêm, hay giật mình và dễ cáu gắt.

Bảng nhu cầu canxi theo khuyến nghị cho người Việt Nam năm 2007

Các triệu chứng thiếu canxi

• Gặp các vấn đề về xương như loãng xương, mềm xương.
• Hay bị đau răng, răng yếu.
• Cơ bắp hay đau nhức hoặc chuột rút. Đặc biệt là vào ban đêm có thể là dấu hiệu sớm của sự thiếu hụt canxi.
• Móng tay và móng chân mềm, dễ gãy.
• Thường xuyên bị cảm cúm và nhiễm trùng.
• Rối loạn giấc ngủ, khó đi vào giấc ngủ.

Những thực phẩm có hàm lượng canxi cao mà bạn nên ghi nhớ

Nhóm đồ uống

Sữa là thực phẩm bổ sung chất canxi rất quen thuộc với nhiều người. 250g sữa có thể cung cấp đến 275 mg canxi.

Nhóm ngũ cốc

Bột yến mạch có hàm lượng canxi cao nhất trong các loại ngũ cốc. Nó nhiều hơn gạo trắng khoảng 8 lần.

Nhóm hạt đậu

Đậu nành sau khi trải qua các công đoạn chế biến sẽ trở thành đậu phụ. Làm cho lượng canxi có trong đậu phụ rất dễ dàng được hấp thu. Và canxi có trong miếng đậu lại cao hơn trong nước đậu khoảng 7 lần.

Nhóm các loại hạt

Hạnh nhân chứa hàm lượng canxi cao nhất trong các loại hạt. Mỗi 100g hạt hạnh nhân chứa tới 815 mg canxi. Đủ để đáp ứng nhu cầu của một người trưởng thành mỗi ngày.

Nhóm đậu đỗ

Mỗi 100g đậu cô-ve có chứa lượng canxi lên đến ~350mg, cao gấp đôi so với đậu nành. Món đậu cô-ve này có thể dễ dàng chế biến thành rất nhiều món ăn

Nhóm rau

Rau cải ngọt, rau dền được xem là 2 loại rau có hàm lượng canxi cao. Thậm chí cao hơn cả sữa (tính trên cùng trọng lượng). Khi ăn nên luộc hoặc nấu ăn cả nước sẽ giúp tăng tỷ lệ hấp thu tốt hơn.

Nhóm cá

So với các loại cá khác tính trên cùng trọng lượng, cá chạch chứa hàm lượng canxi nhiều hơn khoảng 6 lần so với cá chép, hơn 10 lần so với bạch tuộc.

Nhóm gia vị

Một muỗng vừng khoảng 25g có thể đóng góp đến 200mg canxi cho cơ thể. Hạt vừng khi chế biến thành tương hoặc rang chín giã nhỏ có khả năng hấp thụ cao. Vừng có thể coi như là gia vị bổ sung cho các món xào, trộn hoặc bánh.

Bạn cũng có thể bổ sung thêm các loại thuốc hay thực phẩm chức năng giàu canxi. Nhưng việc bổ sung qua hình thức này cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Lưu ý khi bổ sung canxi cho sản phụ sau sinh

• Hạn chế hút thuốc lá và uống rượu vì hai chất này khiến cho cơ thể khó hấp thu canxi.
• Không nên ăn quá mặn vì làm cơ thể tăng thải canxi qua nước tiểu.
• Không uống canxi cùng với sữa và các chế phẩm từ sữa vì dễ gây lắng đọng canxi tại ruột.
• Nên uống canxi vào buổi sáng, sau bữa ăn sáng khoảng 1 tiếng. Nên chia nhỏ ra thành nhiều lần uống trong ngày.
• Không nên uống chung canxi với sắt cũng như một số các loại khoáng chất khác như kẽm, đồng,… cùng lúc mà nên chia ra các buổi sáng, chiều, tối.

Ngoài việc sử dụng thực phẩm hay thuốc để bổ sung canxi, phụ nữ sau sinh đừng quên bổ sung vitamin D. Bởi vitamin D giúp tăng cường khả năng hấp thu canxi. Ánh nắng mặt trời là nguồn năng lượng vô hạn giúp tổng hợp vitamin D dưới da. Vì vậy, phơi nắng ở thời điểm phù hợp cũng là một cách bổ sung canxi hiệu quả.

Các vấn đề thường gặp

Canxi là một khoáng chất có vai trò quan trọng trong cơ thể chúng ta. Khi thiếu hoặc thừa canxi đều gây ra những bệnh lý khác nhau.

Thiếu canxi

Có thể do lượng thức ăn vào không đủ hoặc do hấp thu từ đường ruột kém gây nên tình trạng thiếu hụt canxi. Khi cơ thể bị thiếu canxi mãn tính, cơ thể sẽ tự huy động canxi từ trong xương ra để duy trì nồng độ canxi trong máu. Do đó nó sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của xương. Chính vì vậy việc thiếu hụt canxi mãn tính là một trong những nguyên nhân chính của việc giảm khối lượng xương và loãng xương. Ảnh hưởng của của thiếu hụt canxi sẽ dẫn đến các nguy cơ sau:

• Thiếu xương (tức là mật độ khoáng của xương thấp hơn bình thường)
• Loãng xương (là mật độ xương rất thấp)
• Tăng nguy cơ gãy, nứt xương

Thiếu canxi lâu dài trong khẩu phần ăn có thể dẫn tới các bệnh lý nghiêm trọng như: cao huyết áp hoặc ung thư ruột. Lượng canxi và áp lực máu có mối liên quan nghịch nhau (khi lượng canxi giảm, tỉ lệ mắc các bệnh cao huyến áp lại tăng).

Thừa canxi

Rất hiếm gặp các trường hợp thừa canxi trong máu hay tích trữ thừa trong mô do tiêu thụ quá nhiều can-xi. Do lượng chất dư thừa sẽ được bài tiết ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên khi dùng thuốc canxi liều cao, kéo dài có thể dẫn đến các tác dụng phụ thường gặp như: sỏi thận, tăng can-xi máu, suy thận, giảm hấp thụ các khoáng chất cần thiết như sắt kẽm, magie, photpho
Xem thêm: Top 10 thuốc bổ sung canxi tốt nhất hiện nay